با خوندن چند پاراگراف از کتاب در یک کانال تلگرامی، تشویق شدم “جنگ چهره زنانه ندارد” را بخرم. موضوع کتاب درباره زنان روسی است که در جنگ جهانی دوم در جبهه حضور داشتند و با آلمانها جنگیدند.
قبل از خواندن این کتاب، حضور زن برایم در جبهه و خط مقدم، با توجه به کتابها و فیلمهایی که خوانده و دیده بودم در نقش پرستار و امدادگر خلاصه میشد ولی این کتاب زنانی را برایم تعریف کرد که اسلحه دست گرفتند و در خط مقدم مثل یک سرباز به دشمن حمله کردند، تک‌تیرانداز بودند، پارتیزان بودند و در جنگل زندگی می‌کردند، مین‌روب بودند، حتی فرمانده شدند و سربازان مرد را فرماندهی می‌کردند. یکعده دیگر هم در نقش پرستار و پزشک و آشپز و حتی خواننده! به جبهه خدمت می‌کردند.

نکته‌ای که در حین خواندن کتاب و صحبت درباره موضوع و مطالب آن با دیگران برایم روشن شد این بود که در درجه اول افراد مثل هم نیستند و همانطور که در کتاب چندین‌بار ذکر شده بود خیلی از زنان حاضر به ترک عادات زنانگی و خانه نبودند و در شرایط بد جنگی، مثل ج ج دوم که تعداد مردان روس زنده کم شده بود، توانایی حضور در جبهه و جنگیدن را نداشتند و حتی بعد از اتمام جنگ زنانی را که به جنگ رفته بودند سرزنش میکردند، ولی بعضی از زنان چنین توانایی داشتند و وظیفه خودشان می‌دانستند به کشور و مردمشان، اینگونه کمک کنند، حتی اگر بعد از جنگ همان مردان همرزمشان که در جنگ آنها را تحسین و تشویق میکردند، بعد از اتمام جنگ بخاطر روحیه جنگی که آنها پیدا کرده بودند، حاضر به ازدواج با آنان نمیشدند.

نکته دوم هم برای من این بود که شرایط زنان روس در کتاب را با زنان سرزمین و دین خودم مقایسه نکنم؛ هم بخاطر تفاوتی که در جنگ کشور آنها و تعداد کشته‌ها و وسعت جغرافیایی و شرایط جنگی با جنگ‌های معاصر منطقه ما دارد و هم بخاطر نوع تربیت متفاوت (کمونیسم) آنها با ما.

کتاب در عین جذاب بودن و تازگی شنیده‌ها، تلخ است. مخصوصا اگر خواننده زن باشد، با تک‌تک راویان کتاب هم‌زادپنداری میکند ولی گاهی نمی‌تواند آنها را درک کند؛ مثلا یکی از راویان مادریست بیسیم‌چی که با نوزاد چند روزه‌اش به خطمقدم رفته، نوزاد گرسنه است و مادر شیر ندارد تا او را آرام کند، گریه نوزاد ممکن است محل نیروها را لو بدهد، مادر سر نوزاد را درون دریاچه می‌کند و نگه می‌دارد!!! …

یکی از نکات منفی کتاب، مرتب نبودن کامل روایت‌هاست؛ با وجودیکه کتاب به هفت بخش تقسیم شده ولی خواننده گاهی بین راوی‌های مختلف که هرکدام یک مسئولیت داشتند و قصه هرکدام زمان مختلفی از جنگ را بازگو می‌کند، گم می‌شود و نبود یک دسته‌بندی دقیق برای یادداشت‌ها و خاطرات را حس می‌کند. این سردرگمی وقتی بیشتر می‌شود که در قسمت‌هایی از کتاب اسم و نقش راوی‌ها که بعد از هر خاطره می‌آمد حذف می‌شود و خواننده فقط با باز و بسته شدن پوتیشن‌ها متوجه تغییر در داستان و راوی می‌شود.

یکی دیگر از نکاتی که در طی خواندن کتاب مخاطب را اذیت می‌کرد، تاکید چندباره در خاطرات راویان  مختلف بر این موضوع بود که روسها انسانهای خوب و مهربانی بودند و آلمانها متجاوز و وحشی؛ برای مثال در صفحه ۲۶۰ از زبان یک پزشک می‌خوانیم:

یا در صفحه ۳۳۶

و اینها نشان می‌دهد از کتاب نباید توقع بی‌طرفی یا صرفا گفتن واقعیات را داشت.

نویسنده کتاب خانم سوتلانا آلکساندرونا الکسیویچ است و  اولین نویسنده تاریخی است که به خاطر نوشته‌هایش در ژانر مستندنگاری، جایزه ادبی نوبل را دریافت کرده است. کتاب به زبان‌های مختلفی ترجمه شده است و در سرچی که در این زمینه داشتم، متوجه شدم کتاب به زبان‌های آلمانی، ایتالیایی و ژاپنی یعنی سه کشوری که در جنگ جهانی دوم ضد روسیه میجنگیدند، ترجمه نشده است. در ایران هم عبدالمجید احمدی آن را ترجمه کرده و توسط نشر چشمه، منتشر شده است. قیمت کتاب در سال نود و پنج بیست و شش هزار تومان است.

حدود پنج شش ماه پیش، مطلبی سفارشی درباره کانالهای تلگرامی که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت میکنند، نوشتم. چون مطلب فقط در رسانه های مکتوب منتشر شد و در سایتها و رسانه های مجازی بازنشر نداشت، اینجا منتشر میکنم تا والدین و کسانیکه با کودک و نوجوان در تماس هستند، بتوانند از این آرشیو استفاده کنند.
توضیح: چون مطلب برای چند ماه پیش است، تعداد اعضا کانالها قطعا تغییر کرده است و ممکن است برخی فعالیتشان کم یا قطع شده باشد.

چند سالی است استفاده از شبکه‌های اجتماعی موبایلی بین مردم رواج یافته است. مخاطب این شبکه‌ها تقریبا همه گروه‌های سنی هستند، از کودکان دبستانی تا نوجوانان و جوانان و حتی افراد مسن. علاوه بر گروه‌ها و مطالب عمومی که مختص به گروه یا مطالب خاصی نیست، مطالب برخی از گروه‌ها یا کانال‌ها برای یک گروه سنی خاص یا براساس یک فعالیت و موضوع خاصی شکل گرفته است. در نرم افزار تلگرام کانال‌های زیادی در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند و مطالبی برای مخاطب بالای هشت، نه سال تا نوجوانان تولید می‌کنند. بعضی از این کانال‌ها نیز برای پدران و مادرانی که فرزند کودک و نوجوان دارند، فعالیت می‌کنند و مطالبی درباره فرزندپروری و تربیت و آموزش کودک در کانال‌هایشان کار می‌کنند؛ البته کانال‌های نوع دوم بیشتر هستند. در این مطلب به بررسی و معرفی بعضی از این کانال‌ها میپردازیم.

• یکی از پرمخاطب‌ترین و پربازدیدترین کانال‌های فعال در این موضوع، کانال تربیت کودک نوردیده است. (https://telegram.me/nooredideh) ادمین این کانال که آقایی حدود سی ساله هستند، مخاطب کانال‌شان را والدینی می‌دانند که کودک زیر شش سال دارند، و والدینی که بچه‌ دبستانی تا حدود سن ده و یازده سال دارند و مطالب کانال را برای چنین گروه مخاطبی ارائه می‌دهند. این کانال که حدود دویست و بیست شش هزار عضو دارد اکثرا مطالبش برپایه صحبت‌ها و توصیه‌های دو استاد فعال در حوزه تربیت کودک، محمود سلطانی و حجه الاسلام تراشیون است. مهارت‌های رفتاری، نکات تربیتی، حکایات و احادیث تربیتی از جمله موضوعاتی است که در این کانال ارائه می‌شود.از موضوعاتی که تابحال بصورت متن، صوت و بعضا نکات تک جمله‌ای به همراه عکس مرتبط در کانال کار شده است میتوان این موارد را نام برد:  مراقبت‌های قبل بارداری، زمان بارداری، بعد تولد، از شیر گرفتن کودک، جداخوابی، از پوشک گرفتن، شب ادراری، تربیت جنسی کودک، هوش و یادگیری.اکثر مطالب این کانال بخاطر نکات کلیدی و مفید و مختصر بودن در بین والدین و گروه‌های مختلف می‌چرخد و “نوردیده” به یکی از پربازدیدترین کانالهای فعال در حوزه تریبت کودک تبدیل شده است.

• ادمین کانال “کودک نوردیده” https://telegram.me/nooredideh_nojavan کانال دیگری نیز برای والدینی که فرزند بالای هشت سال تا حدود پانزده سال دارند، به نام نوردیده نوجوان اداره می‌کند. این کانال که بیش از سی و سه هزار عضو دارد مانند کانال نوردیده کودک از صحبت‌ها و توصیه های اساتید حوزه تربیت فرزند، مانند استاد تراشیون، عباسی و حورایی استفاده می‌کند.موضوعاتی مانند نیازهای نوجوانان،احادیث تربیتی، نکات تربیتی مانند خشونت و محبت فرزندان در این سن، مسئولیت‌پذیری و هم‌چنین نکاتی درباره رسانه و استفاده آن توسط فرزند نوجوان در این کانال مطرح شده است.
  یکی از نکات مثبت این دو کانال که سایتی نیز به همین اسم دارند، استفاده از سخنان و مطالب علمی اساتید این حوزه است و والدین این اطمینان را دارند که مطالب ارائه شده، دیدگاه‌های شخصی ادمین کانال نیست و پایه علمی و تجربی دارد.

• فرزند صالح، ریحانه بهشتی با نزدیک شصت هزار دنبال کننده، کانال دیگری در این حوزه است که مخاطبش والدین با فرزند کودک و بعضا نوجوان هستند. https://telegram.me/farzandesalehe این کانال نیز اکثر منابعش را با منبع و از قول اساتید فعال در این حوزه، مانند دهنوی، عباسی، سخایی بیان میکند. این کانال، کانال دیگری برای اشتراک‌گذاری فایل‌های صوتی اش با سه هزار مخاطب دارد.بیشتر مطالب این کانال به صورت پرسش و پاسخ از اساتید مطرح شده است و موضوعاتی مثل آداب معاشرت، نکات تربیت فرزند،آموزش قران، اصول تشویق و تنبیه از مسائل مطرح شده در کانال است. این کانال به تازگی به موضوع طلاق و جدایی والدین و تاثیر و چگونگی برخورد با کودکان در این موضوع، می‌پردازد.
  اکانت اینستاگرم این کانال برخلاف تلگرامش مخاطب کمی و در حدود دو هزار نفر عضو دارد. ومطالبش بر اساس کتاب من دیگر ما، نوشته محسن عباسی ولدی است. (این کانال دیگر فعال نیست)

• کانال خلاقیت کودک و نوجوان شیدشاد https://telegram.me/shid_shad نیز با بیش از سی و هشت هزار فالوور یکی دیگر از کانال‌های پرمخاطب این حوزه است. ادمین کانال که یک خانم است، مخاطبان کانال‌ش را سه دسته والدین، مربیان و نوجوانان تعریف کرده است که برای هر سه دسته مطالب مختلفی در کانال وجود دارد.
  برای مثال مخاطب نوجوان با مطالبی مانند آزمایش و کاردستی و بازی‌های فکری و آشنایی با مطالب و مفاهیم ریاضی، والدین و مربیان با مطالبی مانند نکات تربیتی، انواع بازی و کاردستی‌های کودکانه و حتی آزمایش‌های ساده مناسب برای کودکان و خردسالان در این کانال مواجه هستند.قالب مطالب این کانال با موضوع بازی، کاردستی، آزمایش است که مثل اکثر کانال‌های تلگرامی برای مراجعه و دسترسی آسان‌تر مخاطب با هشتگ‌های مختلف جداسازی شده‌اند. این کانال متعلق به سایت خلاقیت کودک و نوجوان است.

• کانال ما و کودکانمان https://telegram.me/mAvabAzibAkoodakAnemAn یکی از مرتب و بانظم و برنامه‌ترین کانال‌های کودک و نوجوان است. ادمین که خانمی حدود سی ساله است و به تنهایی این کانال را اداره می‌کند مخاطب کانالش را پدر و مادرهای نوزادان تا کودکان دبستانی و معلمین مهد و پیش‌دبستانی و مربیان کلاس‌های خلاقیت عنوان می‌کند.این کانال برای هر روز هفته یک برنامه منظم و از پیش تعیین شده دارد و  هر هفته براساس همان برنامه مطالبش را در کانال قرار می‌دهد. مثلا روزهای شنبه را به آموزش بازی، یکشنبه شعر و داستان، دوشنبه نقاشی، سه‌شنبه معرفی کتاب و مطالب روانشناسی، چهارشنبه ساختنی و کاردستی و پنج‌شنبه ها به موضوع خلاقیت می‌پردازد.
  یکی از نکات خاص این کانال، استیکر خاص و متعلق به کانال و مطالب هفتگی آن است.

• کانال رسمی نوجوان‌ها که متعلق به سایت نشریه اینترنتی نوجوان‌هاست با شش هزار و چهارصد فالور از کانال‌هاییست که فعالیتش اختصاصا برای نوجوان‌هاست.
  این کانال آموزش کاردستی‌های مختلف، کارهای هنری و نقاشی برای نوجوانها ارائه می‌دهد و با توجه به نوع مطالب، میشود اینطور برداشت کرد که مخاطب این کانال خود نوجوان‌ها هستند. این کانال همچنین فایل‌های صوتی مختلف مثل خواندن حکایات گلستان سعدی با صدای خسرو شکیبایی و آهنگ و موزیک‌های معروف و شاد‌ خوانندگان کشور  را به اشتراک می‌گذارد.

• کانال پیش از دبستان https://telegram.me/preschools که در معرفی‌اش در بالای صفحه نوشته شده : حل مسائل والدین کودکان پیش از دبستان و مربیان پیش دبستانی، بیشتر به مسائل روانشناسی و نکات تربیتی و مهارت‌های فرزندپروری برای کودکان زیر هفت سال می‌پردازد. این کانال برای تنوع و مطالب غیرنوشتاری، از عکس‌های مختلف با محوریت موضوع مطالبش و همچنین عکس‌هایی با موضوع خلاقیت و ساخت کاردستی‌های مختلف استفاده می‌کند.فایل‌های صوتی با موضوعات کودکانه و شعر و قصه، که البته ربطی به هدفی که کانال برای خودش عنوان کرده است ندارند، نیز یکی از موضوعات ارائه شده این کانال می‌باشد. این کانال بیش از هفت هزار عضو دارد.
• کانال کودک و نوجوان / کودکان امروز https://telegram.me/codakanemroz نیز از کانال‌هاییست که برای والدین دارای فرزند تا چهارده پانزده سال فعالیت می‌کند.
  نکات تربیتی، مهارت‌های فرزندپروری، نکات روانشناسی تربیت فرزند، نکات پزشکی و سلامت کودک، تغذیه کودکان از نمونه موضوعاتی است که در این کانال ارائه می‌شود. این کانال نیز مانند کانال‌های مشابه‌اش برای تنوع فیلم و عکس و صوت با موضوعات مرتبط با کانال قرار می‌دهد. بیش از هزار فیلم و کلیپ، هزار و ششصد عکس و هشتصد فایل صوتی در این کانال اشتراک‌گذاری شده است.این کانال که بیش از شش هزار و هفتصد نفر عضو دارد، با وجود تعریف کردن نوجوان در اسم و عنوان‌ش ولی مطالب خیلی کمتری برای این گروه سنی نسبت به گروه سنی کودکان داراست.
• والدین نواندیش نام کانال دیگری با بیش از سه هزار عضو است که همانطور که از نامش پیداست، مخاطبش والدین هستند. https://telegram.me/kodak
  این کانال مطالبش را در سه قالب متن و صوت و تصویر ارائه می‌دهد و مثل اکثر کانال‌ها به نکات تربیتی و آموزشی می‌پردازد. مطالبی دررابطه با نگهداری حیوان در منزل و آشنایی کودکان با محیط زیست و مراقبت از آن نمونه مطالبی از این کانال است که در کانال‌های مشابه به آن پرداخته نشده است. این کانال بیش از سه هزار عضو دارد.
• به گفته ادمین کانال هنر و کاردستی کودک https://telegram.me/artebtedaei این کانال برای مخاطبان دوره ابتدایی و ایده دادن به معلمان و دانش‌آموزان در این مقطع فعالیت می‌کند و شاید به همین خاطر است که اکثر مطالب این کانال، فیلم و عکس است که استفاده از آن برای کودکان نسبت به متن راحت‌تر است. به گفته ادمین این کانال که پنج هزار عضو دارد، همه عکسها و فیلم و کلیپ‌های اشتراک گذاشته شده از کانال از سایتهای ایرانی و خارجی گرفته شده و متاسفانه خود کانال مطلب تولیدی ندارد.
• شعر و قصه کودک https://telegram.me/aygheseh کانالی با دو ادمین که مطالب آن مطابق با اسم تعریف شده‌اش شعر و قصه‌های مختلف برای کودکان است.  مطالب این کانال در سه قالب متن و صوت و تصویر و در بعضی موارد فیلم و کلیپ ارائه شده است. تعداد اعضای این کانال بیش از سه هزار و ششصد نفر است.
• بهترین مادر دنیا @behtarinmadaredonya
• کودک من، دنیای من نیز کانالی دیگر با مخاطب والدین کودکان دو تا هشت سال است. https://telegram.me/shokofai مطالب کانال در قالب کارتون‌های مختلف، کلیپ، شعر و قصه‌های صوتی در موضوعات مختلف مثل نکات تربیتی، خلاقیت، آموزش و مطالب پزشکی و بهداشتی ارائه می‌شود. این کانال که توسط دو ادمین اداره می‌شود سه هزار نفر عضو دارد. (این کانال دیگر فعال نیست)

• کانال‌هایی نیز برای پایه‌های مختلف درسی در تلگرام وجود دارد که مخاطب اکثر آنها والدین و معلمان برای تمرین بیشتر با بچه‌ها هستند. در این نوع از کانال‌ها که اکثرا به تفکیک پایه درسی یا عنوان دروس تفکیک شده‌اند آزمون یا نمونه سوال از دروس، نکات هر درس،آزمایش‌های ساده علوم، روش تدریس و حتی بازی‌های آموزشی بازنشر داده می‌شود.
  کانال معلمان ابتدایی با بیش از چهار هزار و پانصد عضو و کانال معلمان دبستان با پنج هزار عضو، نمونه ای از این نوع کانالها هستند. https://telegram.me/farhekhta
  

  ده تین  https://telegram.me/thteenchannel

این رویداد فرصت بسیار خوبی برای تعامل و ارتباط‌گیری شیعیان با یکدیگر است. بهتر است هموطنانی که به این سفر می‌روند از این فرصت چندروزه برای تقویت مشترکات بین یکدیگر استفاده کنند و بعضی از مسائلی را که ممکن است باعث اختلاف و سوءتفاهم بشود رعایت کنند. خداوند در قرآن می‌فرماید: ‌ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست.» یادمان نرود که همه ما انسان هستیم و از نظر خدا هیچ‌کس بر دیگری برتری ندارد. عرب و عجم و فارس و ترک و کرد، همگی مثل هم هستیم و در این ایام کنار هم به عشق امام‌حسین(ع) جمع شده‌ایم. این تعاریف قرآنی وقتی پای سفره امام‌حسین علیه‌السلام شکل بگیرد، می‌تواند تمام دام‌های شیاطین را بی‌اثر کند؛ چرا که همگی‌مان یک هدف واحد داریم و اربعین، میعادگاه عاشقان حسین(ع) است.

عرب‌ها احترام ویژه‌ای برای مهمان قائل هستند و در پذیرایی‌هایشان سعی می‌کنند به قول ما، برای مهمانشان سنگ تمام بگذارند. شما هم به‌عنوان مهمان یادتان باشد که آداب مهمان و مهمانی را رعایت کنید. اگر غذا یا خوراکی به شما تعارف کردند که باب میلتان نبود با احترام و تشکر آن را رد کنید. رفتارتان طوری نباشد که میزبانتان تصور کند برای زائر امام‌حسین(ع) کم گذاشته است یا بی‌احترامی تلقی کند.

ممکن است در طول مسیر با برخی زوار هم‌صحبت شوید. این صحبت و هم‌کلامی فرصت بسیار خوبی است برای تعامل بیشتر با شیعیان ولی مراقب باشید بعضی از موضوعات، موجب اختلاف و بحث و مشاجره نشود. در صحبت‌ها و بحث‌ها احترام را فراموش نکنید و همواره یادتان باشد هدف همگی شما در آن مکان یکی است.

آنجا محل وحدت و هویت‌دهی شیعیان جهان است. پس فراموش نکنید نژاد و قومیت هیچ معنایی ندارد. از هرگونه بحث در این زمینه پرهیز کنید و اگر در اطرافتان جمعی را دیدید که درباره این موضوع صحبت می‌کنند، شما در این آتش فوت نکنید و غیر از این، سعی کنید آنها را از اینگونه بحث‌ها دور کنید. به آنها بگویید ما همگی مسلمان و شیعه هستیم و زیر پرچم امام‌حسین علیه‌السلام جمع شده‌ایم و نباید بگذاریم بحث‌های بی‌ارزش از نظر خدا، بینمان اختلاف ایجاد کند. سعی کنید از هر فرصتی برای افزایش محبت بین دو ملت استفاده کنید.

عرف حجاب زنان در کشور عراق و بین قشر محجبه عراق با کشور ما کمی فرق می‌کند. خانم‌هایی که به این سفر می‌روند حتما باید سعی کنند حجاب اسلامی را بیشتر رعایت کنند. اگر می‌توانید حتما از چادر استفاده کنید ولی اگر نگهداری و استفاده از آن برایتان سخت است حتما مانتوی پوشیده و روسری‌های بلند بپوشید. این نکته را هم فراموش نکنید که اکثر عراقی‌ها به پوشیدن لباس مشکی یا تیره در ایام عزاداری مقید هستند.

از اهالی موکب‌ها درباره قیمت و مبلغی که هزینه پذیرایی از زوار می‌کنند سؤال نکنید. اگر این سؤال را صرفا برای کنجکاوی می‌پرسید، بهتر است کنجکاوی‌تان را مهار کنید. میزبانان عراقی برای زوار امام‌حسین(ع) از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند و خیلی وقت‌ها دوست ندارند صحبتی از پول و مبلغ اهدا شده در این راه بکنند.

خیلی خوب است همراهتان هدیه‌های کوچکی داشته باشید تا آنجا به کودکان و خادم‌های موکب‌ها بدهید. هدیه‌هایی که هم نشانی از سرزمین خودمان داشته باشد هم طرف مقابل را خوشحال کند؛ مثلا نمک یا نبات تبرک حرم امام‌رضا علیه‌السلام هدیه بسیار خوبی است. پیکسل و تصاویر کوچک از حرم امام‌حسین(ع) یا حرم امام رضا(ع)هم می‌تواند یادگاری خوبی باشد. برای بچه‌ها اسباب‌بازی‌های کوچک یا گل‌سر یا لوازم‌التحریر کوچک که حملشان برای خودتان سخت نباشد، ببرید و آنجا به کودکانی که در موکب‌ها مشغول خدمت به زوار هستند هدیه دهید. حواستان باشد رفتارتان طوری نباشد که آنها فکر کنند به‌عنوان صدقه یا کمک به آنها چیزی می‌دهید، طوری رفتار کنید که بدانند به رسم یادگاری و تشکر از زحماتشان این هدیه‌ها را می‌دهید.

در خیلی از زمان‌ها و موقعیت‌ها، فرهنگ متفاوتی بین مردم کشورهای مختلف وجود دارد؛ مثلا در بحث عزاداری، خیلی از مردم ما رفتن به هیئت و سینه‌زدن و اشک ریختن را مصداق عزاداری می‌دانند اما برای بسیاری از اعراب خود این پیاده‌روی یک عزاداری و تکریم شعائر است. حواسمان باشد که رفتارهای خارج از عرف نداشته باشیم.

همانطور که گفتیم، اربعین بزرگ‌ترین زمان برای نشان دادن وحدت و همراهی شیعیان با یکدیگر است. سال‌های قبل عکس‌های مختلفی از مراجع و علمای شیعه که بعضا مواضع متفاوتی از هم داشتند توسط طرفدارانشان در مسیر پیاده‌روی اربعین منتشر می‌شد که گاهی حتی دعوا و بحث بین طرفدارانشان ایجاد می‌شد. بهتر است برای حفظ بیشتر وحدت، چنین کارهایی نکنیم. همانطور که رهبر انقلاب نیز گفتند حتی عکس ایشان را آنجا پخش نکنیم. اگر خواستید یک پوستر مذهبی در جایی بچسبانید یا نصب کنید، اول مراقب باشید که آن تصویر محل اختلاف بین مسلمانان نشود و دوم اینکه حتما از صاحب آن موکب یا خانه اجازه بگیرید و درصورت موافقت ایشان، آن را نصب کنید.

در این روزها به‌خاطر حجم زیاد زوار، حفظ بهداشت و پاکیزگی شهر کار سختی می‌شود و نیروهای شهری مدام در حال نظافت معابر و خیابان‌ها هستند. بهتر است شما به‌عنوان زائر، نظافت شهری را به اندازه وظیفه خودتان رعایت کنید و فراموش نکنید آنجا مهمان هستید و باید مراقب نظافت شهر میزبان‌تان باشید.

اگر برای ثبت لحظه‌های سفر با خودتان دوربین برده‌اید، حواستان به مکان‌ها و صحنه‌هایی که از آن می‌خواهید عکس بگیرید، باشد. علاوه بر مکان‌هایی که بهتر است دوربین‌تان را در آنجا غلاف کنید مثل پایانه‌های مرزی یا فرودگاه یا مناطق شبه نظامی، بهتر است از هر سوژه و مکانی نیز عکس نگیرید! قطعا خود شما نیز دوست ندارید وقتی با خانواده‌تان نشسته‌اید، عکاس ناشناسی از شما عکس بگیرد! یا وقتی درموقعیت نامناسبی مثل خواب بودن در مکان عمومی هستید، اگر متوجه شوید کسی در چنین موقعیتی از شما عکس گرفته ناراحت می‌شوید. پس این نکات را در رابطه با دیگران هم رعایت کنید. خصوصا در عکس گرفتن از زنان مراقب باشید که خدایی نکرده برخورد یا نزاعی پیش نیاید.

در تعاملات و صحبت‌هایتان مراقب روابط محرم و نامحرم باشید. اگر خانم هستید در ارتباط با آقایان مخصوصا مغازه‌داران عفت و حیا را فراموش نکنید. اگر مرد هستید نیز مراقب تعاملات‌تان با زنان عرب باشید. نحوه ارتباط زنان و مردان در عراق کمی متفاوت با عرف جامعه ایرانی است.

برای اسکان شب‌ها، فقط دنبال موکب‌های ایرانی نباشید. بهتر است به موکب‌هایی که زوار سایر کشورها هستند بروید و با آنها تعامل داشته باشید. قرار نیست آنجا هم مثل داخل کشور فقط با همشهریان و هموطنان ارتباط داشته باشیم! مخصوصا اگر عرب‌های ساکن آن مناطق از شما دعوت کردند شب را به خانه آنها بروید و شرایط شما طوری بود که می‌توانستید دعوتشان را بپذیرید، حتما به خانه‌هایشان بروید و دعوتشان را اجابت کنید.

برخی از غذاها یا خوردنی‌های عربی ممکن است به مذاق و سلیقه شما جور نباشد. حرص نزنید و هر خوراکی که تابه‌حال نخورده‌اید و مزه‌اش را نمی‌شناسید، نگیرید. برای امتحان می‌توانید خواهش کنید مقداری کمی از آن غذا را به شما بدهند و کمی از آن بخورید و اگر خوشتان آمد مقدار بیشتری بگیرید. با این کار از اسراف غذاهای نذری جلوگیری می‌کنید.

سعی کنید با زوار دیگر کشورها مخصوصا با صاحبین مواکب یا خانه‌ای که مهمان آنها شده‌اید ارتباط بگیرید، شماره موبایل یا ایمیل از آنها بگیرید و شماره خودتان را به آنها بدهید تا بعد از این سفر هم تعاملات و دوستی‌ها ادامه داشته باشد. آنها را به شهر و اگر امکانش را دارید به خانه خودتان دعوت کنید و رسم میزبانی را به جا بیاورید. مخصوصا اگر ساکن شهرهایی مثل تهران، قم، مشهد یا حتی شیراز و اصفهان هستید و امکان پذیرایی از آنها را دارید، حتما آنها را دعوت کنید. گاهی دوستی‌های محکمی در اینگونه روابط شکل می‌گیرد و دو طرف می‌توانند کمک‌های زیادی به یکدیگر کنند. این الفت و دوستی مخصوص شیعیان زمان ظهور است.

 زمان اسکان در موکب‌ها فقط به فکر خودتان و آسایش و راحتی‌تان نباشید. سعی کنید در گرفتن امکانات خواب مثل پتو و تشک عدالت را رعایت کنید و به فکر بقیه زوار هم باشید. مخصوصا در بعضی موکب‌ها ممکن است تعداد پتوها محدود باشد و برخی زوار که دیرتر از بقیه تصمیم به استراحت گرفته‌اند بدون پتو و امکانات رفاهی بمانند، اگر شما بیشتر از دیگران و حد معمول پتو برداشته باشید مدیون آنها می‌شوید.

برخی زوار ایرانی به‌خاطر شرایط سخت و گاهی اوقات کم‌شدن تحمل‌شان حرف‌هایی درباره باقی زوار می‌زنند که گاهی از همان دعوای جاهلانه عرب و عجم نشأت می‌گیرد، غیر از اینکه قبلا گفتیم از این نوع صحبت‌ها دوری کنید، این نکته را هم فراموش نکنید که بسیاری از عراقی‌ها زبان فارسی را هم بلد هستند و متوجه صحبت‌ها و منظور شما می‌شوند. ممکن است حرف‌های شما موجب ناراحتی و سوءتفاهم بشود. یادتان نرود هرکدام از شما نماد و نماینده مردم کشورتان هستید.

میزبانان شما ممکن است از طبقات مختلف باشند، فقیر و غنی در این ایام در حد وسع و مال خودشان سعی می‌کنند به زوار خدمت کنند، یادتان باشد که احترام به همه انسان‌ها در هر درجه‌ای که باشند هیچ فرقی نباید داشته باشد، علی‌الخصوص در این سفر. پس مهمان هر حسینیه و موکبی که بودید، احترام گذاشتن به آنها را فراموش نکنید.

این نوشته به تاریخ بیست و چهار آبان، در روزنامه همشهری چاپ شده است.

رفته بودیم روضه! بعد از گذشت ده دقیقه از سخنرانی، احساس کردم بعضی از حرف‌هاش عجیب‌ه! یا تابحال چنین صحبت‌هایی درباره محرم نشنیده بودم یا حتی برعکس و نقیض‌ش رو از سخنرانهای معروف دیگه شنیده یا تو کتاب‌ها خونده‌ام. مثلا اسم یه عالمی رو آورد و کلی ازش تعریف و تمجید کرد و یه داستانی از کربلا رو به نقل اون عالم گفت و من یادم بود تو کتاب حماسه حسینی شهید مطهری دقیقا درباره این عالم گفته بودن اکثر حرف‌هاش خرافات‌ه و سندی برای حرفاش نیست! بعد از اتمام روضه و تو راه برگشت به احمد گفتم نظرت درباره سخنرانی چی بود؟ احمد هم نظرش مثل من بود و گفت: “همون موقع هرحرفی که میزد و اسمی که میبرد رو توی اینترنت سرچ میکردم؛ حرف‌هاش یا ناقص بود یا کاملا اشتباه و خرافه”

حالا دارم فکر میکنم وظیفه ما در این مواقع چیه؟ چیکار باید بکنیم؟ وقتی از یک مداح یا سخنران مطلبی شنیدیم و با منبع موثق مطمئن هستیم این مطلب اشتباهه یا کامل نیست، به عنوان یک انسانی که وقت گذاشته و آمده هیئت و دغدغه‌ی مطلب درست و بدور از اغراق شنیدن برای خودش و باقی مردم داره، باید چه کنیم؟

میشه بعد از هیئت، رفت با اون مداح و سخنران صحبت کرد و حتی اگه وقت داشتن، منابع صحیح رو بهشون نشون داد. یا اگه وقت نداشتن، تلفن یا ادرس ایمیل یا حتی ادرسی برای دیدار حضوری ازشون گرفت و بعدا سرفرصت باهاشون صحبت کرد.

میشه با صاحب مجلس و کسی که آن فرد را دعوت کرده صحبت کرد و درباره مطالبی که گفته میشه و اینکه صاحب مجلس هم مسئول‌ه و باید مراقب باشه که چه نوع مطالبی برای مردم گفته میشه، بحث کرد.

میشه بعد سخنرانی با چند نفر از کسائیکه تو هیئت کنارمون نشستن، درباره سخنرانی و مداحی صحبت کرد و نظر آنها رو پرسید.

چه راه‌های دیگه‌ای به ذهن شما میرسه که برعهده‌ی من و شما به عنوانِ یک آدم عادی که پای سخنرانی و مداحی نشسته، هست و می‌تونیم، و وظیفه داریم، در راه مبارزه با ورود شایعات و غلوها روضه‌خوانی انجام بدیم؟

مراسم هفت را تصمیم گرفتیم در خانه خودشان بگیریم. مثل روضه خانگی؛ روضه ای که تصمیم داشتند محرم امسال در خانه شان بگیرند.
برای خرید مخلفات شام بعد از مراسم، با احمد رفتیم هایپر. نوشیدنی و ماست برای حدود سیصد نفر و چند بسته دستمال کاغذی و کمی چای و قند، دو چرخ خرید را پر کرد؛ حرکت که میکردیم نگاه های متعجب بعضی از شهروندان را به چرخ های خرید متوجه میشدم.
به مسئول صندوق که رسیدیم، تعجب و سوالش رو نتوانست پنهان کند و با لبخندی گفت “مهمونی دارین؟” احمد گفت “مراسم داریم، مراسم هفتم مادرم …” لبخند خانم حسابدار روی لبش یخ زد و با ناراحتی گفت “ببخشید، خدا رحمتشون کنه.”

به این فکر میکردم که بقیه آدمها وقتی چرخها را میدیدند با خودشان چه فکری میکردند؟ اگر ایام محرم نبود، شاید خیلی ها فکر میکردند جشنی، تولدی، مراسم شادی داریم؛ خوشبحالشان ی هم حتما در دلشان حواله مان میکردند.

این قضیه مثل قضیه ی زندگیهای مجازی است، عکس هایی که در اینستا میگذاریم، پستهایی که مینویسیم، در حالیکه خیلی واقعیتها و حرفها را قایم میکنیم؛ خوانندگان فقط روی خوش و شاد عکسها و نوشته ها را میبینند و قضاوت میکنند و نمیدانند در پشت آن نوشته ها و تصاویر، چه دردها و غمهایی وجود دارد.

*یادم باشد بیشتر مواظب باشم

هفته قبل خبری پخش شد درباره افتتاح فاز اول شبکه ملی اطلاعات کشور؛ بشخصه تعریف خاصی از این موجود! تازه افتتاح‌شده نمی‌دانستم، سرچ کردم و درباره‌ی کارکردهایش چنین مطلبی را پیدا کردم: خدمات دولت الکترونیک و سایر خدمات دیجیتال، خدمات ویدئویی داخلی در کشور، دسترسی به اینترنت، انواع خدمات نوین از قبیل پرداخت موبایل.

از همان اولین خبری که درباره افتتاح این پروژه در خبرگزاری‌ها پخش شد، در توئیتر و بعضی از گروه‌های تلگرامی شروع به مسخره کردن این طرح و بحث و نظر و فحش! درباره‌ی ملی شدن اینترنت! و محدود شدن کاربران و جاسوسی و اطلاع پیدا کردن از همه‌ی فعالیت‌ها و … شروع شد. اکثر نظرات حول این محور بود که از این به بعد همه فعالیت‌هامون تحت کنترل قرار میگیرد و دسترسی‌ها به سایت‌های خارجی کم می‌شود! در توئیتر این موج‌سواری‌ها و اظهار فضل کردن‌ها بیشتر از شبکه‌های دیگر بود. برایم سوال بود یعنی همه کاربرانی که در حال توئیت هستند از محتوای این طرح خبر دارند و فقط من هستم که دقیق نمی‌دانم چیست و باید توئیت‌هایی که میشود را تعریفی از این طرح برداشت کنم؟ به نظرم رسید یک نظرسنجی راه بیندازم. سوالی پرسیدم در توئیتر که اطلاعات شما درباره شبکه ملی اطلاعات چه میزان است؛ نتیجه نظر نود و هشت نفری که جواب دادند، جالب بود؛ شصت درصد اصلا هیچ اطلاعی درباره این موضوع نداشتند! و بیست و هفت درصد اطلاع کمی درباره‌اش داشتند!

برایم جالب بود که درباره موضوعی که اکثرا درباره‌اش اطلاع کافی نداریم، نظر میدهیم و اعتراض میکنیم! و البته این مساله محدود به توئیتر و این موضوع و حتی فضای مجازی نمی‌شود! عادت کردیم درباره همه چیز و هر مساله‌ای نظر بدیم، چه از آن مساله اطلاع کامل داشته باشیم چه فقط در حد یک تیتر ازش مطلع باشیم.

1. چند هفته قبل، مادر و خواهرم با اعتماد به یکی از تبلیغات تلویزون یک وسیله برای آشپزخانه‌شان خریدند که از کپک زدن رب جلوگیری کند؛ ولی هر دو ناراضی بودند و می‌گفتند باز هم رب‌هایشان با وجود استفاده از آن وسیله کپک زده است! در واقع گول تبلیغات رنگارنگ و غیرواقعی را خوردند و متضرر شدند!
2. در تلگرام تبلیغ یک کانال زیورآلات دست‌ساز برایم آمد؛ وارد کانال شدم تا نگاهی به محصولاتش بیندازم. دستبند سنگ اصل عقیق پانزده هزار تومان!  گردنبند فیروزه اصل قیمت بیست و پنج هزار تومان! و زیر همه عکس‌ها و جملات تاکید شده بود همه سنگ‌ها اصل هستند. حساب و مقایسه کردم قیمت یک نگین انگشتر عقیق اصل، که چند سال قبل قیمت کرده بودم، را با دستبندی که با چندین دایره قرمز رنگ  عقیق‌مانند درست شده بود به قیمت پانزده تومن؛ نتیجه و مقایسه خنده‌دار بود! قیمت نگین چند برابر همه‌ی آن سنگهای دستبند بود!
3. چند نفر از دوستانم با یکدیگر جمع شده‌اند و محصولاتی مانند روسری و ساق و ملزومات حجاب از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌فروشند. عکس‌های کارهایشان را دیده بودم و از چند کارشان خوشم آمده بود ولی چون اهل خرید اینترنتی نیستم، صبر کردم تا روزی که حضوری ببینمشان و خرید کنم. ولی حضوری هم نتوانستم جنسِ مورد علاقه‌ام را بخرم چرا که رنگش با آنچه در عکس و فضای مجازی دیده بودم، متفاوت بود! الحق با فتوشاپ خیلی قشنگ‌تر و زیباتر شده بود!

این سه مورد، مواردی بود که در این چندوقت با آنها مواجه شدم و موقع نوشتن این یادداشت به یادم آمدند. احتمال خیلی زیاد( و البته متاسفانه) موارد بیشتری مانند اینها وجود دارد و با آنها روبرو میشویم. اگر اسم این نوع معاملات دزدی نباشد، دروغ و گول زدن مشتری که هست!

یادم است در فقه بابی داشتیم به اسم متاجر و احکام معاملات، مباحثی داشتیم به اسم خیار تدلیس، خیار غبن، خیار عیب؛ احتمالا مثل حافظه‌ی من که تعریف کامل و دقیق آنها را فراموش کرده و فقط هاله و معنی اندکی از هرکدام را به یاد دارم، بازار خرید و فروشمان هم اینها را و صداقت و راستگویی را فراموش کرده!

پ ن: دوستی داشتم که پدرش از نوجوانی وارد بازار و کسب و کار شده بود، الان تاجر موفقی است، از قول پدرش تعریف می‌کرد که آن زمان‌ها (نوجوانی پدرش) هرکس که می‌خواست وارد بازار کسب و کار شود اول کتاب مکاسب شیخ انصاری و باب متاجر لمعه را باید می‌خواند و با تمامی احکام و قوانین خرید و فروش آشنا میشد و بعد کارش را شروع میکرد.